– Шкодныя для дзяцей мульцікі ці не – пытанне дыскусійнае. З аднаго боку, прагляд мультфільмаў можа стаць добрым памочнікам у выхаванні дзяцей, развіцці іх кругагляду, уяўлення, памяці і мыслення. З другога боку, бескантрольны прагляд анімацыйных серыялаў можа негатыўна паўплываць на псіхіку дзіцяці. Далёка не заўсёды іх якасць і сэнсавае ўтрыманне адпавядае магчымасцям разумення і задачам развіцця дзіцяці, – расказвае псіхолаг Навагрудскай цэнтральнай раённай бальніцы Раман Хацян. – Пераважная большасць сучаснай кінапрадукцыі для дзяцей не толькі не адпавядае самым простым патрабаванням маралі, але і прама нацэлена на выхаванне ў дзяцей эгаізму, жорсткасці, агрэсіі.
Пастка віртуальнай рэальнасці
– У апошнія гады ўсё часцей назіраю рознага роду неўратычныя праяўленні (надакучлівыя рухі, дрэнны сон, страхі, трывожнасць), павышаную агрэсіўнасць не толькі ў падлеткаў, але і ў дашкольнікаў. Дзеці не збіраюцца мірыцца з нязручнымі для іх сітуацыямі, не спрабуюць дамаўляцца, а адразу рыхтуюць кулакі або сварацца, зацыкліваюцца на крыўдзе... Гэта «нармальныя» паводзіны для дзіцяці 2-3 гадоў, калі ў яго асаблівы перыяд агрэсіўнасці, але мы бачым захаванне гэтых мадэляў паводзін на працягу ўсяго дашкольнага, школьнага і падлеткавага ўзросту, – падкрэслівае Раман Паўлавіч.
«У мультфільмах дзіця бачыць мадэлі паводзін. Ён ідэнтыфіцыруе сябе з галоўнымі персанажамі і вучыцца таму, як дзейнічаць у той ці іншай сітуацыі ў рэальным жыцці».
– Яшчэ ў 1970-я гады псіхолагі ўстанавілі, што мадэлі паводзін, якія дэманструюць героі з экрана, маюць велізарную прывабнасць. Асабліва для малых гледачоў з няўстойлівай псіхікай і яшчэ несфарміраванай сістэмай каштоўнасцей. Калі хуліганскія або ненармальныя паводзіны на экране ніяк не караюцца і не асуджаюцца, вельмі высокая верагоднасць таго, што дзеці будуць іх пераймаць, – адзначае псіхолаг.
Вінаватыя мультфільмы?
– Безумоўна, нельга ўсё зводзіць толькі да мультфільмаў, але сёння яны адыгрываюць значную ролю ў выхаванні дзяцей. Сучасныя бацькі дазваляюць дзецям глядзець мультфільмы і камп’ютарныя гульні ва ўзросце да года. Напрыклад, уключаюць мультфільм, каб малыш спакойна паеў, спакойна пасядзеў на гаршку ці проста спакойна пасядзеў, пакуль мама і тата заняты сваімі справамі, – гаворыць Раман Хацян. – Згодна з рэкамендацыямі Сусветнай арганізацыі аховы здароўя, любы лічбавы кантэнт катэгарычна проціпаказаны дзецям да 2,5 гадоў. А некаторыя спецыялісты павялічваюць парог да 3 гадоў. Гэта прынцыпова важна з пункту гледжання развіцця мозгу.
Па даных ЮНЕСКА, дзеці 3-6 гадоў глядзяць тэлевізар, у прыватнасці мультфільмы, у сярэднім 3-4 гадзіны ў дзень, што складае каля 25 гадзін у тыдзень.
Рэкамендацыі ад Рамана Хацяна
Проста забараніць глядзець тэлевізар і не гуляць у камп’ютарныя гульні не лепшы спосаб барацьбы за здароўе свайго дзіцяці. А як тады засцерагчы яго ад шкоднага ўплыву віртуальнай рэальнасці? Вось некалькі парад ад псіхолага:
1. Падбірайце мультфільм у адпаведнасці з узростам дзіцяці і індывідуальнымі здольнасцямі да яго асэнсавання. Дазваляйце дзіцяці глядзець толькі мультфільмы, якія не паказваюць і не заахвочваюць негатыўныя паводзіны.
2. Асцярожна стаўцеся да выбару мультфільмаў з фантастычнымі істотамі (яны могуць стаць крыніцай страхаў у дзяцей), а таксама істотамі са звышздольнасцямі (мутанты, людзі-павукі, супергероі і іншыя). Дзіця можа захацець паўтарыць «подзвігі» любімых герояў. Перш чым глядзець мультфільмы такога плана, важна навучыць дзіця адрозніваць свет фантазій ад рэальнасці. Растлумачце свайму дзіцяці, што у рэальным жыцці чалавек не можа застацца цэлым у выніку насілля.
3. Асаблівую ўвагу неабходна надаваць мультфільмам, дзе галоўныя героі жаночага полу. Залішняя агрэсіўнасць або сексуальнасць гераінь многіх сучасных мульцікаў фарміруе ў дзіцяці няправільны стэрэатып узаемаадносін паміж мужчынай і жанчынай.
4. Немалаважнае значэнне маюць якасць і дэталёвасць прамалёўкі мультфільма. Для самых маленькіх лепш выбіраць мультфільмы з выразнымі, умерана яркімі малюнкамі і персанажамі, без лішніх дэталяў. Добра, калі ў мульціку ўсе прадметы прапарцыянальныя.
6. Абмяркоўвайце з дзіцём убачанае на экране, каменціруйце маральны бок учынкаў герояў мультфільма. Тлумачце ў даступнай для дзіцяці форме, што добра, а што дрэнна, і чаму. Давайце тлумачэнне асноўнай маралі мультыплікацыйнага твора.
6. Абмяжоўвайце час прагляду. Дзецям ва ўзросце 3-7 гадоў можна глядзець мультфільмы да 30 хвілін у суткі, сямі-дзесяцігадовым дзецям – да 30-50 хвілін, а дзецям ва ўзросце ад 11 да 18 гадоў – ад адной да трох гадзін у дзень. Важна, каб прагляд мультфільмаў адбываўся не пазней, чым за дзве гадзіны да сну.
7. Не пакідайце дзіця адно перад тэлевізарам або планшэтам на некалькі гадзін – назірайце за тым, што яно глядзіць.
8. Выкарыстоўвайце праграмы бацькоўскага кантролю, у якіх ёсць праграмнае забеспячэнне для маніторынгу і фільтрацыі. Так вы зможаце адфільтраваць непрымальны кантэнт і заблакіраваць той, да якога вы не хочаце, каб ваша дзіця мела доступ.
Лепшая анімацыя для дашкольніка
Спытала у Рамана Паўлавіча, якія мультфільмы ён дазваляе глядзець свайму сыну.
1. «Малышарыкі». Гэта развіваючы мульцік для самых маленькіх дзяцей. У ім расказваецца аб тым, як адрозніваць колер, фігуры і шмат іншага. Мультфільм дапамагае вывучаць навакольны свет і вучыць сябраваць.
2. «Фіксікі». Гэты расійскі мультсерыял бацькі часта глядзяць разам са сваімі дзецьмі. На аснове мультфільма нават з'явіўся жарт: «Навошта мне фізіка і хімія, калі я гляджу Фіксікаў?». І ў гэтым ёсць частка праўды – мультсерыял расказвае пра маленькіх чалавечкаў-механікаў, якія чыняць бытавыя прадметы і падрабязна тлумачаць, як яны ўладкаваны. Мульцік падыходзіць для дзяцей ад 3 гадоў.
3. «Тры каты». Мультсерыял расказвае пра жыццё і прыгоды трох кацянят. Кожны дзень яны вывучаюць нешта новае і спрабуюць праверыць атрыманую інфармацыю на справе. У іх вялікая сям'я – мама, тата, дзядуля, бабуля і сваякі. Мультфільм вучыць выходзіць дастойна з розных сітуацый і дапамагае вывучаць навакольны свет. Падыходзіць для дзяцей 2-7 гадоў.
Паважаныя бацькі, мультфільмы могуць стаць добрай дапамогай у навучанні і выхаванні дзяцей. Выкарыстоўвайце іх правільна!
Фота носіць ілюстрацыйны характар
Т. Сазановіч, «НЖ»
