Калі бацькі канфліктуюць
У бацькоў, якія пражываюць разам, як правіла такія спрэчкі не ўзнікаюць. Аднак у выпадку раздзельнага пражывання бацькоў часта ўзнікаюць канфлікты аб тым, з кім з бацькоў павінна пражываць дзіця. І ў гэтых сітуацыях можа ўзнікнуць спрэчка, якая падлягае судоваму вырашэнню.
Суды па справах дадзенай катэгорыі паказваюць, што пры ўзнікненні спрэчкі аб месцы жыхарства дзіцяці пры раздзельным пражыванні бацькоў (незалежна ад таго, знаходзяцца яны ў шлюбе ці не), неабходна ўлічваць узрост дзіцяці, яго прыхільнасць да кожнага з бацькоў, братам, сёстрам, іншым членам сям’і. Важнае значэнне маюць маральныя і іншыя якасці бацькоў, адносіны, якія склаліся паміж кожным з бацькоў і дзіцем, ступень клопату і ўвагі, якія праяўляюць да дзіцяці бацькі з улікам іх роду дзейнасці, рэжыму працы, іншых умоў жыцця. Немалаважнае значэнне адыгрывае і магчымасць забеспячэння кожным з бацькоў належных матэрыяльна-бытавых умоў для выхавання і развіцця дзіцяці, а таксама іншыя абставіны, якія склаліся ў месцы пражывання кожнага з бацькоў. Перавага ў матэрыяльна-бытавым становішчы аднаго з бацькоў сама па сабе не з’яўляецца безумоўнай падставай для перадачы яму дзіцяці на выхаванне. Таксама суд прымае пад увагу і жаданне дзіцяці, калі яму ўжо споўнілася 10 гадоў, за выключэннем выпадкаў, калі гэта супярэчыць яго інтарэсам.
Судовая практыка
Каб не быць галаслоўным, варта прывесці прыклады з судовай практыкі, звязанай з разглядам такіх спраў.
У суд з заявай звярнулася грамадзянка М. у адносінах да свайго мужа А. аб вызначэнні месца жыхарства дзіцяці.
Раней маці, пакінуўшы дзіця бацьку, яго бацькам, стала пражываць асобна, рэдка бачылася з дачкой. Аднак на працягу апошняга года паводзіны маці карэнным чынам змяніліся: яна стала праяўляць клопат і ўвагу да дачкі, забірала яе на некаторы час да сябе дадому. Змяніла жанчына і свае паводзіны ў частцы парушэння адміністрацыйнага заканадаўства: на працягу апошняга года ні разу не прыцягвалася да адміністрацыйнай адказнасці. З дапамогай спецыяліста-псіхолага ўдалося высветліць, што маці з’яўляецца для дзяўчынкі значным чалавекам. Дзіцяча-бацькоўскія адносіны адноўлены, таму суд вырашыў вызначыць месцам жыхарства дзяўчынкі пражыванне разам з мамай.
Бацька дзяўчынкі пасля звальнення з Узброеных Сіл, дзе праходзіў тэрміновую ваенную службу, несумненна, мае права і абавязаны прымаць удзел у выхаванні і забеспячэнні дачкі, і ў выпадку недасягнення дамоўленасці з былой жонкай можа звярнуцца ў суд з заявай аб удзеле ў выхаванні дзіцяці, бо пражывае асобна.
І яшчэ адзін прыклад з практыкі. Рашэннем суда па заяве маці А. у адносінах да бацькі К. месцам жыхарства сыноў вызначана разам з маці.
Паколькі маці пакінула ранейшае месца жыхарства па прычыне выпадкаў неаднаразовага сямейнага гвалту з боку мужа. Пасля сыходу яе з кватэры муж перашкаджаў яе зносінам з дзецьмі, не пускаў у кватэру, аказваў на дзяцей псіхалагічнае ўздзеянне, імкнучыся парушыць дзіцяча-бацькоўскія адносіны паміж імі, сфарміраваць у дзяцей негатыўны вобраз маці.
Названыя прыклады наглядна ілюструюць, што давядзенне спрэчак аб месцы жыхарства дзяцей да суда з’яўляецца следствам канфлікту паміж бацькамі, які зацягнуўся і ў яго былі ўцягнуты непаўналетнія дзеці.
Пры разглядзе спраў судом асабліва старанна даследуюцца асабістыя якасці бацькоў, хто з іх можа забяспечваць належны ўзровень выхавання, праяўляць належныя клопат і ўвагу да дзяцей. Акрамя гэтага, належаць высвятленню і прычыны скасавання шлюбу паміж мужам і жонкай, ці мелі месца ў сям’і факты гвалту, ці аказваецца з боку бацькоў псіхалагічнае ўздзеянне на дзяцей, ці парушае адзін з бацькоў правы дзяцей, у тым ліку права на зносіны з бацькам, які пражывае асобна.
Суд – крайняя мера
Хочацца асобна спыніцца на тым, што працяглая напружаная псіхаэмацыйная сітуацыя ва ўзаемаадносінах паміж бацькамі прыводзіць да парушэння кантакту, дэзадаптуе і неўруе дзіця. Яно становіцца скаваным і насцярожаным, не цікавіцца навакольным становішчам. Часта пры псіхалагічным даследаванні дыягнастуецца дэпрэсіўная пазіцыя, выяўляецца пачуццё трывогі, адзіноты, непаўнавартаснасці сямейнай сітуацыі, патрэба ў апоры.
Неабходна адзначыць, што інтарэсы дзяцей носяць прыярытэтны характар. Аднак паводзіны некаторых бацькоў паказваюць на зусім іншае – яны кіруюцца толькі ўласнымі эгаістычнымі інтарэсамі, імкнуцца дапячы былому мужу (жонцы), выкарыстоўваючы дзяцей, якія становяцца «інструментам» высвятлення адносін. Акрамя гэтага, маюць месца і такія нявартыя праяўленні ў дачыненні да дзяцей, як маніпуляванне іх меркаваннем з дапамогай набыцця розных цацак, гаджэтаў, абяцанняў і г.д. Усё гэта робіцца з мэтай схілення іх на свой бок. Такія маніпуляцыі дзіцячым меркаваннем з поспехам выяўляюцца псіхалагічнымі даследаваннямі і не з лепшага боку характарызуюць бацькоў, якія гэтымі метадамі карыстаюцца.
Зразумела, што любы канфлікт паміж бацькамі па вызначэнні месца жыхарства дзяцей можна вырашыць, але вельмі важна, калі бацькі будуць улічваць і інтарэсы сваіх дзяцей. Прасцей вырашаць праблемы мірна ці з ўдзелам органа апекі і папячыцельства. Суд – крайняя мера.
Перш за ўсё трэба кіравацца інтарэсамі дзяцей, а зніжэнне напружанасці ва ўзаемаадносінах паміж былымі мужам і жонкай, несумненна, пазітыўна паўплываюць на ўзаемаадносіны з імі. Паколькі, маючы агульнае дзіця, нельга не падтрымліваць адносіны з былымі мужам (жонкай) нават пры ўмове, што ў кожнага з іх можа быць новая сям’я.
І. ВАЎЧОК,
суддзя Навагрудскага суда.
У бацькоў, якія пражываюць разам, як правіла такія спрэчкі не ўзнікаюць. Аднак у выпадку раздзельнага пражывання бацькоў часта ўзнікаюць канфлікты аб тым, з кім з бацькоў павінна пражываць дзіця. І ў гэтых сітуацыях можа ўзнікнуць спрэчка, якая падлягае судоваму вырашэнню.
Суды па справах дадзенай катэгорыі паказваюць, што пры ўзнікненні спрэчкі аб месцы жыхарства дзіцяці пры раздзельным пражыванні бацькоў (незалежна ад таго, знаходзяцца яны ў шлюбе ці не), неабходна ўлічваць узрост дзіцяці, яго прыхільнасць да кожнага з бацькоў, братам, сёстрам, іншым членам сям’і. Важнае значэнне маюць маральныя і іншыя якасці бацькоў, адносіны, якія склаліся паміж кожным з бацькоў і дзіцем, ступень клопату і ўвагі, якія праяўляюць да дзіцяці бацькі з улікам іх роду дзейнасці, рэжыму працы, іншых умоў жыцця. Немалаважнае значэнне адыгрывае і магчымасць забеспячэння кожным з бацькоў належных матэрыяльна-бытавых умоў для выхавання і развіцця дзіцяці, а таксама іншыя абставіны, якія склаліся ў месцы пражывання кожнага з бацькоў. Перавага ў матэрыяльна-бытавым становішчы аднаго з бацькоў сама па сабе не з’яўляецца безумоўнай падставай для перадачы яму дзіцяці на выхаванне. Таксама суд прымае пад увагу і жаданне дзіцяці, калі яму ўжо споўнілася 10 гадоў, за выключэннем выпадкаў, калі гэта супярэчыць яго інтарэсам.
Судовая практыка
Каб не быць галаслоўным, варта прывесці прыклады з судовай практыкі, звязанай з разглядам такіх спраў.
У суд з заявай звярнулася грамадзянка М. у адносінах да свайго мужа А. аб вызначэнні месца жыхарства дзіцяці.
Раней маці, пакінуўшы дзіця бацьку, яго бацькам, стала пражываць асобна, рэдка бачылася з дачкой. Аднак на працягу апошняга года паводзіны маці карэнным чынам змяніліся: яна стала праяўляць клопат і ўвагу да дачкі, забірала яе на некаторы час да сябе дадому. Змяніла жанчына і свае паводзіны ў частцы парушэння адміністрацыйнага заканадаўства: на працягу апошняга года ні разу не прыцягвалася да адміністрацыйнай адказнасці. З дапамогай спецыяліста-псіхолага ўдалося высветліць, што маці з’яўляецца для дзяўчынкі значным чалавекам. Дзіцяча-бацькоўскія адносіны адноўлены, таму суд вырашыў вызначыць месцам жыхарства дзяўчынкі пражыванне разам з мамай.
Бацька дзяўчынкі пасля звальнення з Узброеных Сіл, дзе праходзіў тэрміновую ваенную службу, несумненна, мае права і абавязаны прымаць удзел у выхаванні і забеспячэнні дачкі, і ў выпадку недасягнення дамоўленасці з былой жонкай можа звярнуцца ў суд з заявай аб удзеле ў выхаванні дзіцяці, бо пражывае асобна.
І яшчэ адзін прыклад з практыкі. Рашэннем суда па заяве маці А. у адносінах да бацькі К. месцам жыхарства сыноў вызначана разам з маці.
Паколькі маці пакінула ранейшае месца жыхарства па прычыне выпадкаў неаднаразовага сямейнага гвалту з боку мужа. Пасля сыходу яе з кватэры муж перашкаджаў яе зносінам з дзецьмі, не пускаў у кватэру, аказваў на дзяцей псіхалагічнае ўздзеянне, імкнучыся парушыць дзіцяча-бацькоўскія адносіны паміж імі, сфарміраваць у дзяцей негатыўны вобраз маці.
Названыя прыклады наглядна ілюструюць, што давядзенне спрэчак аб месцы жыхарства дзяцей да суда з’яўляецца следствам канфлікту паміж бацькамі, які зацягнуўся і ў яго былі ўцягнуты непаўналетнія дзеці.
Пры разглядзе спраў судом асабліва старанна даследуюцца асабістыя якасці бацькоў, хто з іх можа забяспечваць належны ўзровень выхавання, праяўляць належныя клопат і ўвагу да дзяцей. Акрамя гэтага, належаць высвятленню і прычыны скасавання шлюбу паміж мужам і жонкай, ці мелі месца ў сям’і факты гвалту, ці аказваецца з боку бацькоў псіхалагічнае ўздзеянне на дзяцей, ці парушае адзін з бацькоў правы дзяцей, у тым ліку права на зносіны з бацькам, які пражывае асобна.
Суд – крайняя мера
Хочацца асобна спыніцца на тым, што працяглая напружаная псіхаэмацыйная сітуацыя ва ўзаемаадносінах паміж бацькамі прыводзіць да парушэння кантакту, дэзадаптуе і неўруе дзіця. Яно становіцца скаваным і насцярожаным, не цікавіцца навакольным становішчам. Часта пры псіхалагічным даследаванні дыягнастуецца дэпрэсіўная пазіцыя, выяўляецца пачуццё трывогі, адзіноты, непаўнавартаснасці сямейнай сітуацыі, патрэба ў апоры.
Неабходна адзначыць, што інтарэсы дзяцей носяць прыярытэтны характар. Аднак паводзіны некаторых бацькоў паказваюць на зусім іншае – яны кіруюцца толькі ўласнымі эгаістычнымі інтарэсамі, імкнуцца дапячы былому мужу (жонцы), выкарыстоўваючы дзяцей, якія становяцца «інструментам» высвятлення адносін. Акрамя гэтага, маюць месца і такія нявартыя праяўленні ў дачыненні да дзяцей, як маніпуляванне іх меркаваннем з дапамогай набыцця розных цацак, гаджэтаў, абяцанняў і г.д. Усё гэта робіцца з мэтай схілення іх на свой бок. Такія маніпуляцыі дзіцячым меркаваннем з поспехам выяўляюцца псіхалагічнымі даследаваннямі і не з лепшага боку характарызуюць бацькоў, якія гэтымі метадамі карыстаюцца.
Зразумела, што любы канфлікт паміж бацькамі па вызначэнні месца жыхарства дзяцей можна вырашыць, але вельмі важна, калі бацькі будуць улічваць і інтарэсы сваіх дзяцей. Прасцей вырашаць праблемы мірна ці з ўдзелам органа апекі і папячыцельства. Суд – крайняя мера.
Перш за ўсё трэба кіравацца інтарэсамі дзяцей, а зніжэнне напружанасці ва ўзаемаадносінах паміж былымі мужам і жонкай, несумненна, пазітыўна паўплываюць на ўзаемаадносіны з імі. Паколькі, маючы агульнае дзіця, нельга не падтрымліваць адносіны з былымі мужам (жонкай) нават пры ўмове, што ў кожнага з іх можа быць новая сям’я.
І. ВАЎЧОК,
суддзя Навагрудскага суда.
