Артыкулам 80 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб шлюбе і сям’і прадугледжана, што пазбаўленне бацькоўскіх правоў праводзіцца толькі ў судовым парадку, Для прыняцця рашэння аб пазбаўленні бацькоўскіх правоў неабходна ўстанавіць шэраг фактаў, якія будуць з’яўляцца доказам, што бацькі не выконваюць свае абавязацельствы ў адносінах да непаўналетніх дзяцей.
1. Бацькі ўхіляюцца ад выхавання і ўтрымання дзіцяці.
Ухіленне бацькоў ад выканання сваіх абавязкаў па выхаванні дзяцей можа выяўляцца ў адсутнасці клопату аб іх маральным і фізічным развіцці, здароўі, навучанні, падрыхтоўцы да грамадска-карыснай працы, змесце, а таксама ў адмове без уважлівых прычын узяць дзіця з арганізацыі аховы здароўя пасля нараджэння ці ў пакіданні дзіцяці ў арганізацыі аховы здароўя пасля нараджэння. Пры гэтым не мае значэння той факт, што другі з бацькоў або блізкія дзіцяці клапоцяцца аб яго матэрыяльным дабрабыце.
2. Бацькі злоўжываюць бацькоўскімі правамі і жорстка абыходзяцца з дзіцем.
Пад злоўжываннем бацькоўскімі правамі варта разумець выкарыстанне гэтых правоў на шкоду інтарэсам дзяцей. Напрыклад, стварэнне перашкод у навучанні, уцягванне ў дзейнасць, якая носіць антыграмадскі характар (схільнасць да жабрацтва, крадзяжу, прастытуцыі, ужывання спіртных напіткаў або наркотыкаў і г.д.). Гэта падстава адрозніваецца ад жорсткага абыходжання з дзецьмі тым, што апошняе выяўляецца ў фізічным або псіхічным гвалце, прымяненні недапушчальных прыёмаў выхавання, знявазе чалавечай годнасці дзяцей.
3. Бацькі вядуць амаральны лад жыцця, што аказвае шкоднае ўздзеянне на дзіця.
Асуджэнне аднаго з бацькоў за ўчыненне злачынства, прадугледжанага арт. 173 КК Рэспублікі Беларусь (уцягванне непаўналетняга ў антыграмадскія паводзіны), можа з’яўляцца падставай для пазбаўлення бацькоўскіх правоў. Асуджэнне аднаго з бацькоў за ўчыненне іншага злачынства можа цягнуць пазбаўленне бацькоўскіх правоў, калі яно аказала шкоднае ўздзеянне на дзяцей.
4. Бацькі адмовіліся ад дзіцяці i падалі пісьмовую заяву аб згодзе на ўсынаўленне пры іх асобным пражыванні з дзіцем.
Адмова ад дзіцяці (адрачэнне ад дзіцяці) з’яўляецца самастойнай падставай пазбаўлення бацькоўскіх правоў пры наяўнасці пісьмовай заявы бацькоў або аднаго з іх аб адмове і адсутнасці ўважлівых прычын забраць дзіця з арганізацыі аховы здароўя. Адмова павінна быць аформлена адпаведным чынам камісіяй названых устаноў альбо органам апекі і папячыцельства, калі заява аб адмове ад дзіцяці пададзена бацькамі гэтаму органу.
Кожная з гэтых падстаў з’яўляецца самастойнай для прад’яўлення іска ў суд аб пазбаўленні бацькоў або аднаго з іх бацькоўскіх правоў, аднак гэта не выключае прад’яўлення іску да бацькоў або аднаго з іх і па некалькіх падставах. У абавязковым парадку іск аб пазбаўленні бацькоўскіх правоў прадастаўляецца органамі апекі і папячыцельства ў тым выпадку, калі бацькі без уважлівых прычын адмовіліся ўзяць дзіця з арганізацыі аховы здароўя пасля нараджэння дзіцяці або пры пакіданні дзіцяці ў арганізацыі аховы здароўя пасля нараджэння.
Л. Самасюк, суддзя суда Навагрудскага раёна
